Tijdens mijn studie in de jaren ’80 aan de Landbouwuniversiteit Wageningen heb ik belangstelling gekregen voor het ongewone en buitengewone. Hieronder versta ik alles wat vaak met ‘paranormaal’ wordt aangeduid, maar ook kwesties die met geloof samenhangen. Het gaat om onderwerpen die ten diepste onverklaarbaar zijn, maar waar op basis van persoonlijke overtuigingen omtrent de aard van de werkelijkheid wel verklaringen voor worden gegeven. Mijn interesse was zo sterk dat het heeft geleid tot een tweede studie: de geschiedenis van de westerse esoterie, in 2007 afgerond aan de Universiteit van Amsterdam.
In de loop der jaren heb ik me in verschillende onderwerpen verdiept. Dit heeft geleid tot een aantal publicaties. In sommige beschrijf ik iets dat direct gelieerd is aan iets ongewoons, in andere gaat het meer om in vergetelheid geraakte personen of onderwerpen. Steeds is het me te doen om feiten helder te krijgen en zo te laten zien dat het ongewone, buitengewone en onverklaarbare een doorgaand verschijnsel in onze samenleving is.
Joodse Huizen
De serie Joodse Huizen publiceert vooroorlogse verhalen over Joodse bewoners in Nederland. Sinds 2015 verschijnt elk jaar een bundel. In deel 9, uitgekomen april 2023, staat mijn verhaaltje over de uit Frankfurt am Main gevluchte Isidor Kaiser. Samen met zijn vrouw en zoon runde hij een slagerswinkel annex restaurant aan de Beethovenstraat 8 in Amsterdam.
Over mijn andere bijdragen:
Deel 2: De artiest Louis Rosenstein kwam in 1937 naar Nederland. Aanvankelijk reisde hij met zijn voorstelling door het hele land. Als artiestennaam had Rosenstein To Rhama gekozen, in navolging van de ‘Europese fakir To Rhama‘. Rosensteins specialiteit op de bühne was stotteraars van hun spraakgebrek afhelpen. Maar de overheid maakte hiertegen bezwaar en verbood de act. Daarop begon To Rhama alias Rosenstein een praktijk als handlezer.
Deel 4: Vanaf de zomer 1939 huurde de handlezer Julius Spier in Amsterdam ongeveer een klein jaar een kamer aan de Scheldestraat 39-I. Bijna dagelijks schreef hij vanaf die plek brieven aan zijn verloofde Hertha Levi.
Deel 5: Zodra de indertijd welbekende cellist Rafael Lanes een vast contract had gekregen bij het Concertgebouworkest, vestigde hij zich aan de Nicolaas Maesstraat 137-II in Amsterdam. Lanes werd met zijn optredens regelmatig in de krant genoemd, zoals in de Haagsche Courant van 19 april 1937 en De Telegraaf van 10 januari 1938.
Deel 6: Hierin zijn twee teksten van mijn hand opgenomen. De ene handelt over de Utrechtse boekhandelaar Louis Vet (1887-1963), de andere gaat over de onstaansgeschiedenis van de theosofische tempel aan de Tolstraat 160 in Amsterdam. Beide zijn een uitvloeisel van mijn onderzoek naar Joodse theosofen in Nederland en dat resulteerde in een academisch publicatie.
Deel 7: De zussen Lies en Henriëtte van Raalte woonden een aantal jaren samen aan de Albrecht Dürerstraat in Amsterdam. Henriëtte was getrouwd met de huisarts Aron Izak Kropveld. Ze was ook de moeder van Alfred Kropveld, die als ‘object’ bij de handleescursus van Julius Spier was geweest en waarvoor Etty Hillesum het handanalyseverslag had geschreven.
Deel 8: De jazz-muzikant Ray Forest woonde een poosje samen met zijn ouders en twee zussen aan de Beethovenstraat 108 in Amsterdam. In het tijdschrift Aether is meer te vinden over Ray Forest, die eigenlijk Alexander (Sasha) Goldberg heette en als Alexander Raymond Forest is begraven.
Wolf Messing
Sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw gaan er over de mentalist Wolf Messing (1899-1974) bijzondere verhalen de ronde. Messing zou indruk hebben gemaakt op Freud en Einstein. En Stalin zou hem op zijn paranormale vermogens hebben getest. Ik vernam voor het eerst over Messing in een anekdote die de Indiase goeroe Sai Baba vertelde. Uit mijn onderzoek bleek dat Sai Baba’s verhaal een verzinsel moest zijn. Daarna heb ik m’n bevindingen over Wolf Messing verschillende keren op papier gezet. Ondertussen blijft Messing een intrigerende figuur waar nog altijd veel mysterie omheen hangt en wereldwijd de hagiografische verhalen alsmaar worden herhaald.
“Een mysterieuze ontmoeting: Sri Sathya Sai Baba en Wolf Messing”, Tijdschrift voor Parapsychologie 72(4), december 2005, pp. 14-17.
“Wolf Messing: First steps towards a full assessment of the narrative of a psychic entertainer”, Aliter 4 (online journal of ASEM), 2014, pp. 138-155.
“The enigmatic mentalist Wolf Messing”, in: Hans Thomas Hakl (red.), Octagon: The Quest for Wholeness (deel 2), Gaggenau: H. Fritsch Verlag, 2016, pp. 313-325.
Geschreven in samenwerking met Tom Ruffles: “‘Wolf Messing: The True Story of Russia’s Greatest Psychic’ by Tatiana Lungin [book review]”, Journal of the Society for Psychical Research 79(1), 2015, pp. 41-44.
Natuur & esoterie
Is de natuur bezield of niet? Als mensen in natuurwezens geloven, hoe zien die er volgens hen dan uit? De bovenstaande afbeelding van een stralende boom* is de uiting van een antwoord op die laatste vraag.
Vanuit verschillende invalshoeken ben ik met het thema bezieling in relatie tot de natuur bezig geweest. Zo heb ik gekeken naar de het ontstaan van bloemen en vleugels als betekeniselementen op orakelkaarten. Ook de kwestie hoe mensen er ooit toe zijn gekomen om een huwelijk met een ‘elementaal’ (natuurwezen) aan te willen gaan, heb ik onderzocht. Dit soort studies hebben geleid tot verschillende artikelen en papers.
Gepubliceerd:
– “Are Plants Conscious?”, Journal of Consciousness Studies 4(3), 1997, pp. 215-230.
– “Over een groene, wilde ganja-man”, BRES 219, 2003, pp. 45-55.
– “Gemagnetiseerde bomen: de helende kracht van bomen aangewend door Mesmer” (deel 1) en “Verklaringsperspectieven voor gemagnetiseerde bomen” (deel 2) in Tijdschrift voor Parapsychologie respectievelijk 70(4), 2003, pp. 15-22, en 71(1), 2004, pp. 16-23.
– “Back to the Roots of a Modern Flower Oracle Deck: Mlle Le Normand and J.-J. Grandville”, The Playing-card 32(4), 2004, pp. 142-152.
– “The Emergence of the Tulip on Playing and Oracle cards”, The Playing-card 35(1), 2006, pp. 41-51.
– “Esoterisch vliegen, een verhandeling over elfenvleugels”, Spiegelbeeld Magazine 24(2), 2017, pp. 62-67.
– “Boomorakelkaarten: Divinatiemethoden om verbinding met de natuur te maken”, Onkruid nr 273, april/mei 2023, pp. 32-37.
Ongepubliceerd:
– “Primaire perceptie bij planten zou leiden tot revolutionaire wetenschap: De strijd van Cleve Backster om normale wetenschap te overleven”, BA-paper 2006.
– “Buitengewone ervaringen met bomen: Het beeld van de boom als Ander in modern esoterische literatuur”, MA-paper 2007.
– “Marriage with Elementals: From Le Comte de Gabalis to a Golden Dawn ritual”, MA-thesis 2007.
* Bovenstaande afbeelding is gemaakt door de Australische kunstenaar Kinsley Jarrett. De ‘stralende boom’ staat op de omslag van Journey Into Nature: A Spiritual Journey (1990) van Michael J. Roads.
Sathya Sai Baba
In het voorjaar van 1990 heb ik mezelf ongeveer een maand als een oprechte volgeling beschouwd van de Indiase goeroe Sri Sathya Sai Baba. Tijdens die periode hoorde ik verhalen uit eerste hand die Sai Baba’s ‘goddelijkheid’ ondermijnden. Maanden van twijfel volgden. Uiteindelijk besloot ik niet te geloven dat Sai Baba ‘God in een mensengedaante’ was. Daarna heb ik verschillende keren over mijn bevinden geschreven. Deze teksten zijn kritisch van aard. Het gaat tenslotte om serieuze aantijgingen. Sai Baba is beticht van misbruik van minderjarige jongens en van moord.
Het debat over Sai Baba blijkt vandaag de dag nog net zo lastig als 15 tot 30 jaar geleden. Zo ontving ik op 20 februari 2020, toen een proefversie van het onderhavige bericht online stond, de volgende dreigende mail:
“On account of your website in which you have denounced Bhagwan Sri Sathya Sai Baba on charges of sexual misconduct, I hereby would like to state that the charges are completely false. Please do not believe the views of a few people who are not convinced of Bhagwan’s divinity. Since He has millions of followers around the world, His cult status must never be questioned. Therefore, I ask you to take down the page that you posted on Him failing which will attract a heavy penalty on your part. Please note that if you fail to do so , we have all the right to approach the courts and take you into Police custody. So please refrain from posting such innuendo and false reports on Him.”
Tot mijn teksten behoren:
– “De Sai-paradox: Tegenstrijdigheden van en rondom Sathya Sai Baba”, Religieuze Bewegingen in Nederland 29, 1994, pp. 123-153.
– “Sai Baba, God of goeroe? Een verschil in perspectief”, BRES 221, augustus/september 2003, pp. 79-87.
– “Een mysterieuze ontmoeting: Sri Sathya Sai Baba en Wolf Messing”, Tijdschrift voor Parapsychologie 72(4), december 2005, pp. 14-17.